W niedzielę 14 kwietnia w Paryżu odbyło się spotkanie z prof. Moniką Tomkiewicz z Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, badaczką tematu Zbrodni w Ponarach pod Wilnem. Miejsce to było świadkiem jednej z największych kaźni hitlerowskich na północno-wschodnich kresach II RP, o której wiedza pozostaje mało rozpowszechniona.
Spotkanie w formie wykładu połączonego z prezentacją multimedialną materiałów archiwalnych zgromadziło licznie Polonię francuską. Zebranych przywitała organizatorka wydarzenia, prezes Stowarzyszenia „Kresy we Francji” (Association des Polonais des Confins en France), Maria Krystyna Orłowicz, wprowadzając jednocześnie w tematykę zbrodni, jak i poczynione dotychczas badania.
Profesor Tomkiewicz podczas swojego wystąpienia przedstawiła rezultaty pogłębionej pracy naukowo-historycznej nad zbrodniami popełnionymi w okresie II wojny światowej na obywatelach polskich mieszkających na terenach przedwojennego polskiego województwa wileńskiego. Wykład był syntezą dwudziestu czterech lat badań naukowych i archiwalnych, jakie prof. Tomkiewicz przeprowadziła w archiwach litewskich, niemieckich, łotewskich, austriackich, amerykańskich i polskich.
Profesor Tomkiewicz o Zbrodni w Ponarach:
W latach 1941-1944 w Ponarach stracono około 70 tys. obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, 2 tys. członków podziemia, duchowieństwa i inteligencji polskiej, 4 tys. jeńców radzieckich oraz około 40 Romów. Największą egzekucję w Ponarach przeprowadzono 21 października 1941 r., kiedy to w czasie likwidacji małego getta uśmiercono 15 tys. osób. Przed egzekucją ofiary oczekiwały na rozstrzelanie w jednym z dołów. Wartownicy formowali 10–12-osobowe grupy i doprowadzali je do krawędzi dołu. Ofiary zwykle stawiano plecami do plutonu i twarzą do dołu.
Od grudnia 1943 do czerwca 1944 r. prowadzona była akcja zacieraniu śladów egzekucji pod kierownictwem Sonderkommando 1005. Zwłoki wydobywali i palili głównie więźniowie narodowości żydowskiej. Od sierpnia 1944 r. na miejscu straceń prace ekshumacyjne prowadziła radziecka Nadzwyczajna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich. Później został zorganizowany symboliczny pogrzeb ofiar zwany „mitingiem”. Od września 1944 r. rozpoczęły się procesy sprawców tej zbrodni przed radzieckimi organami wymiaru sprawiedliwości.
Prof. Tomkiewicz jest również autorką wydanej w 2008 roku książki: „Zbrodnia Ponarska 1941-1944”, która doczekała się drugiego wydania uzupełniającego w 2022 r. Praca zawiera rozległy opis historyczno-naukowy tego masowego mordu hitlerowskiego dokonanego rękami litewskich kolaborantów.
Po zakończeniu wykładu otwarty został panel dyskusyjny z możliwością zadawania pytań.
Na koniec głos zabrał również organizator wydarzenia, rektor Polskiej Misji Katolickiej we Francji, ks. Bogusław Brzyś:
„Gdybyśmy dzisiaj zapomnieli o tej zbrodni, gdyby jej ofiary nadal pozostały w ciemnościach i zapomnieniu, to byłoby prawie tak, jakby ktoś drugi raz je unicestwił, to byłaby ich druga śmierć po tylu latach ‒ tego nie możemy zrobić. Dlatego jeszcze raz dziękuje Pani Profesor Tomkiewicz za przybycie do Paryża i przedstawienie nam rezultatów dwudziestu czterech lat swojej pracy naukowej. Dzięki temu, mam przekonanie, że tutaj, w tym kościele polskim na ‘Concordzie’, w jakiś sposób, chociaż symboliczny, wypełniliśmy ten obowiązek pamięci, który jest świętym obowiązkiem i nie możemy o nim nigdy zapomnieć”.
Profesor Monika Tomkiewicz wręczyła organizatorom egzemplarze swojej książki „Zbrodnia Ponarska 1941-1944”.
Nie zabrakło również modlitwy za dusze ofiar tej zbrodni.
Badania dotyczące zbrodni dokonanych na Polakach na ziemiach litewskich prowadzone są nadal, a ich rezultaty publikowane w wydawnictwach naukowych w Polsce, Niemczech, na Litwie i w Stanach Zjednoczonych.
Cały wykład można obejrzeć i wysłuchać, klikając poniżej:
Tekst i zdjęcia: Marcelina Bańkowska
polskifr.fr
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NA PODSTAWIE: korespondencja dla PAI
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ